Tento text vznikol v spolupráci s Denníkom N. Slovenskú verziu nájdete tu.

O David Buzrla sikhľol la medicina imar andro angloagorutno beršipen pre Ostravakeri univerzitate. Čhavoripnestar hino kašuko, jekhtones sar leskero dad la daha. Buter sar jepaš dživipnaste zachudelas kanora, anglal štare čhonende geľa pre operacija vaš kochleariko implantacija, savi leske čerinďa o dživipen. „Užarel man mek durado drom, aľe imar šunav the hangi, save šoha angomis na šunďom,“ phenel.

Andro vakeriben ča avrestar avriachaľarel:

• sar oda džal avriľikeriben le kašuke čhaven andre kašuki fameľija,
• savo hino školengero zaterďipen ko sikhľuvnenge le šunďipnaskero zamukhľipneha,
• sar bi šegitinelas le dadenge the dajenge, savenge uľola o čhavo le šunďipnaskero zamukhľipneha,
• s´oda hino kochleariko implantatos the sar leske čerinďa o dživipen,
• soske varesave kašuke džene adi kompenziko šegitipňarďi na ľikeren.

Tumen uľiľan sar kašuko čhavoro le kašuke dadeske la daha. Te vakerel tumen sikhaďa tumari phuri daj. Sar tumen sikhavelas?

Mamuj oleste, hoj le dades la daha hin baro šunďipnaskero zamukhľipen, mindig thovenas anglal bilingvaliko vakeribnakseri forma. Kamenas, aj te mištes džanav cajchoskeri čhib the hangoskeri čechiko čhib. O dad la daha manca vakerenas the cajchinenas, o problemos sal andr´odahoj miri hangoskeri čhib the artikulacija, našťi sas pedal lengero šunďipnaskero zamukhľipen lačhes kontrolimen. Vašoda andr´oda avľa miri phuri daj, savi šunelas, kaj ke late phiravas buterutnones. Sas la kheroro paš vešeste, o pašaľipen pedal miro vakeribnaskero federisaľipen sas but vortanes hoj mištibno.

Dojekh ďives phiravas andre bari bar the sikhľuvas laha te navľarel zelenina the čaripena, džviri the savoro, so dikhahas andro veš. Me somas laha buter sar jepaš vachteste kijathodes la školkaha. Kamľaripen le mire dades la daha sas, aj te man buter zathovav vakeribnaskero treningoste sar bavišagoste andro čhavorikano šingos. Džiadaďiveste olestar but chasňarav.

Sar oda praktikanes džal maškardženeskero vakeriben the avriľikeriben kašuke dades la daha pal kašuko čhaveste? Ko priklados, kana o čhavo raťi rovel vaj kana kamel te vičinel le dades la daha the jon les na šunen.

Phenďomas bi, hoj vakeriben the avriľikeriben paš kašuke the šunde daden le dajenca pes ňisar na averisaľol. Zadikhades ko šunďipnaskero zamukhľipen ča šaj jel phares ko kašuke daden le dajenca te sikhavel le čhas te vakerel. Chockana oda thoven le cajchakeri čhibaha, the šaj le treningoha šegitinen the fameľijakere pašutne vaj logopedi. Paťarel oda, hoj le kašuko čhaveste kampel buter merkišagos the biraipen, vašoda hoj oda pedal leste phareder pes te sikhavel hangoskeri čhib le ľiterenca so sikinen.

So pes čalavel le bajišagoha, bachtales hoj dživas andro neveduno vacht, kaj imar hin but technologikane aštipena, sar hin ko priklados kherutňi elektronikaňo solgaľipnarďi, monitora, senzora. Varekana pes šaj zdel but dži diľiňardones, hoj pre čhavorikano vaďoro hine priphandle vajkeci senzora, sar te bi o čhavo sas sajekh tel dodikhibnaste, aľe hin pre oleste peskero mandaipen. Dojekh visariben vaš čalavibneste, phurdľipneste vaj čhavoreskero roviben hino zvičindo le dadeske la daha perdal mobiloste, the jon na musaj dojekh sikrate te phirel ko čhaveste les te kontrolinel.

Čirlatuneste peske oda mangelas buter dadeskero the dakero biraipen, kana hoj o čhavo pre dojekh sikrica kontrolinenas. Varesave dada le dajenca oda rozginenas avka, hoj lengere čhave sas buter anglal lengere jekhende, aver oda zadikhenas avka dajikanes the džanenas te šunel avri, kana pes vareso ačhel. E kalapa tele anglal kašuke daden le dajenca jekhetanes le mirenca, hoj akor džanenas te bajinel pal peskere čhavende. Hin len miro baro jakhalipen vaš oda, kana sar na sas technologikane maškaripena, džanenas te avriľikerel le peskere šuňibnaskero zamukhľipneha.

Sar avresardones oda sar dičhol pedal čhaveste le šuňibnaskero zamukhľipneha, kana barol avri le šunde vaj kašuke dadenca le dajenca?

Somas pašutnones le butere kašuke čhavenca, save zgele vaj andal šunde fameľijendar, the andal kašuke fameľijendar. Dodžanľom man, hoj oda sikra sikrate phareder te sprindžarel, savo čhavo sas barardo avri savaha fameľijaha. Savoro pes oda haminďa, hoj šaj le smiripneha te phenel, hoj gin vaš federipnende the bifederipnende le kašuki vaj šunďi fameľijate hino pre jekhto bararipen. 

Kampel te phenel, hoj andre komunita vaš šunďipnaskere zamukhľipnardonen nane ča kašuke džene, aľe the nadošunde manuša, save šaj buteder anglalthoven šunďi luma sar oda peskero kašuko.

Paš varesave dade le dajenca mange bajinel, hoj pedal lende hiňi bišunďi komunita anglunes thoďi. Ajse dade le dajenca ča cajchinen the paťan oleste, hoj cajchikaňi čhib hino jekhfeder vakeribnaskero maškaripen. Odčhiven pestar pedal peskere čhavende kompenzaťiko šegitipena the bičhaven len andro školi, kaj pes sikhavel ča cajchikaňi čhibaha. Kana sar pes gramatika the irišagos but avresaľon le čechiko čhibatar, ajso čhavo kana barola našťi achaľola čechiko čhibate. Dži pre dojekh sera leske kampel prethovibnardo the telesaľol leske maškaripen vaš sikhavibnaskere the buťikane aštipnende.

Save bilačhipena tumen dikhen paš šunde dade le dajenca, so len hin kašuke čhave?

Paš varesave šunde dade le dajenca mange bajinel lengero zaterďipen te dikhel savoro nalačhes. Phenel: „Miro čhavo na šunel, čororo.“ Džanavas bi mange te phenel, hoj le šunďipenaskero zamukhľipneste hin lačho aštipen vaš kompenzacija, vaj le kanorenca vaj le kochleariko implantenca.

Ačhol pes, hoj šunde dade le dajenca zaterďon ke peskere kašuke čhavende bari žaľaha the but zaarakhipnes. Varekana lenge na perel goďate, hoj paš šunďipnaskere zamukhle čhavende hin kampeľišagutneder bajašňipen perdal buterutno vakeribnaskero treningoste, vaj buterutno zgeľipen le logopedoha.

The som but naužardo, hoj varesave kašuke čhaven le šunde daden le dajendar hin baro pharipen le vakeribneha. O čhavo bararel šunďipnones the vakeribnones jakhestar dži šov beršende, paľis pes vakeriben dochudel ča but phares, dži ňisar.

Achaľuvav, hoj šunďipnaskero zamukhľipen hino but špecifikano the jekhipnardo, vašoda hin but vasno lačho informacijakero zvičiňiben le daden le dajenca, savo pes presikhavela andro mišto avriľikeriben the bajašňipen pal čhaveste. Me korkoro som but rado, hoj tel miro čhavoripnestar pes mancaa ňiko na guľarelas the vašoda som odoj, kaj som.

But bi kamavas, aj te savore dade le dajenca – kašuke the šunde – bi pen thovenas te avriľikerel le čhaves avka, aj te džanel te jel zachudno pedal čačikano dživipneste. O čhave paľis jekhvar lenge vaš oda paľikerena. 

Uľipnastar san kašuko, androvakeriben pedal Čechiko televizijate tumen luperen, hoj činoro vareso šunen. S´oda puntošnones cajchinel?

Me uľiľom le dujeserengero praktikano kašukibneha. Oda perel maškar šunďipnaskere jekhphareder zamukhľipena, šunďipnaskero našaviben hino paš lende buter sar 90 decibeli. Praktikano kašukiben pes ole dojekhutno kašukibnestar averisaľol le činoro šunďipneha. Oda džal pal sthodo gin vaš sasťikane balengere bunki, save le šegitipneha vaš kanorengere aparatenca šaj te chasňarel perdal zadikhibneste le hangoskero vakeribneha.

Savi čhib tumen šunen sar peskero dajakero?

Cajchikaňi čhib the hangoskeri čechiko čhib zadikhav sar peskere pašutne čhiba. Sthovel man oda pro but zoralo thaneste. Šaj bijo pharipnende čalavav maškar duje lumende. Andal peskere eňa čhonende zachudkeravas kanorengere aparata the džiadaďiveste vakerav dujevakeribnendones – le dadeha the daha the kašuke amalenca cajchinav, le šundonenca vaj andre škola vakerav šegitipnones le dikhibneha.

Buterutnones o sikhaďipen sthoďom integracijakeri the inkluzijakeri formaha. Musaj te durkinel pro kaštoro, ča but činores musaj te chasňarel prethovibnaskero solgaľipen. Kochleariko implantati man hin ča but charnes, mindig som andro vacht, kana sikhľuvav te šunel avka, aj te na som figindo pro dikhiben. Oda denašiben pro bur duralo dromeste.

Savi bari barijera perdal vakeribneste pedal tumende cajchinelas e pandemija?

But bari. Na chochavava, kana phenava, hoj buterutnones man zgeľomas le manušenca, save sas the choľamen, kana lenge prekal ruškoste na achaľuvas. E pandemija mange anďa jekh but baro nevipen – šunďipnaskero zamukhľipen hino pro elšino dikhiben bidikhado. Zadžidžiľom the but nalačhe ačhibena. Andre bare skľepi paťarelas tel pandemijate o pravidlos „jekh cinkeribnardo, jekh cinkerdo košaris“. Mange oda na peľa goďate the la romňaha iľam jekh košaris. Paľis dikhľam vareso biačarutno. Maj savore bikenkeribnarde pre amende dikhenas the me šunďom varesavo biačarutno vičiňiben. Dikhľom, hoj pre amende imar varesavi sikrica vičinel jekh dženo andal arakhibnarďatar. Sas but choľamen, palokores avelas ke amende, the sikhaďa pre amaro košaris. Achaľiľom, so gindinel, the leske hangosnines avriachaľuvavas, hoj sar kašuko leske na achaľiľom. Na preačhiľa te vičinel the odphenďom leske daskeci zorale lavenca the la romňaha odgeľam.

Masovar mange andre skľepa sthoďom tele o ruškos tel bradate, aj te le phraleske, so the jov hino kašuko, vareso phenav. Minďar mange zorales rakinďa jekh phureder gori, so terďolas pašes. Avriachaľiľom lake, hoj o ruškos mange sthoďom ča pre sikrica, bo kamavas te vakerel, aľe na kamelas te achaľol the rakinelas mange dureder. Džanav te ľikerel chocso, aľe naachaľipen sar „No a so, man oda na interesinel“ vaj dži choľi na zľikerkerav the minďar odphenav.

Sikhľonas pre ačarutňi bazutňi the maškarutňi škola, paľis pregeľan andre škola pedal kašuken. Sar pre oda visardones zadikhen?

Elšino učard pre bazutňi školate sikhľiľom andre škola pedal šunďipnaskero zamukhľipneste Andre Ostrava-Poruba. Dikhades pre oleste, hoj miro dad la daha sikhaviben but oprethovenas, zachudňa lenge te kerel pharipen kurikuloskero zoraľipen. Andre klasa somas avrisikhades opralgoďikano, aľe zadikhades ke mire jekhesikhľuvnende man musaj te ľikerel lengere sikhľaribnestar. Choc resľuvavas le mire klasakeri sikhľarďatar buterder ulohi, miro avribararipen terďolas the miro dad la daha zachudne te gindinel, hoj man integrinena andre ačarutňi škola. Na kamenas man te bičhavel andre klasikaňi bauzutňi škola le but sikhľuvnenca andre klasa, vašoda arakhle Primaškola – peskereskeri škola le fameľijakero pašaľipneha.

Pal agorisaľipneste vaš kampľišagutno školakero phiribneste sikhľuvavas dureder andro Biskuposkero gimnazijum, kaj imar sas klasate tranda sikhľuvne. Sas man šegitipňi – lekhaďi, savi lekhavelas o poznamki the me šaj man zathovas pedal sikhľaribneste. Le but lačhe sikhľuvnestar ačhiľom sar štirkaris, peľa mange tele goďavipen the zdelas pes mange hoj miro suno te sikhľol la medicina pes mange zachudel te durarel. Oda sas jekh andal jekhgoreder vachtestar, saves aľe sas rozgiňipen – pregeľipen andro gimnazijum pedal sikhľuvnen le šunďipnaskero zamukhľipneha andre Praha-Ječná.

Džiadaďiveste oda rozgiňipen na sajinav. O paťaviben pes mange visaľiľa, tel sikhavibneste somas but čaladuno, sas man jekhesikhľuvne le jekhtone zamukhľipneha the sikhľarden, save oleha džanenas te buťarel. Školate mek phiravas pro jekhekorkoreskere dosikhavibneste la fizikatar the chemijatar the suno te dochudel pes pre orvošiskeri fakulta imar na sas biaštipnaskero.

Savo zaterďipen paš sikhaďipneste tumenge mištes peľa, aj te so jekhfeder džanas anglal?

Jekhbuter mange mištes peľa sikhaďipen andro gimnazijum pedal šunďipnaskero zamukhľipen Prahate. O sikhľaribnaskero planos sas kijathodes le klasikane gimnazijoha čineder lokeder, aľe pre aver sera – čineder hin varekana buteder. Odaj man mindig sas šunďipen, hoj le sikhľaribneste čačikanes achaľuvav the kana na, sas mange feder the achaľipneder avriachaľardo.

Aver baro lačipen sas sikhľarde, save džanenas sar amenca te buťarel, sar amenge te del nevipena, sar te sikhavel the te prevakerkerel. Šoha na zadžidžiľom, aj te jel tel sikhavibneste avka čaladones the aj tel sikhaďipneste džanas ajsi prevakeribena. Andro klasikano gimnazijum oda avka iľindones, aľe me sar kašuko man zaphandas andro prevakeribena ča malokana. Na dochudavas te achaľol oleske, pal soste džal duma the na kamľomas te kerel ladž.

Prahate pre Ječná sas voďakero lačhipen, savo but manuša telethoven, aľe voďikano telemardo, darado the labardo sihľuvno ča našťi resel lačhe rezultata. Aver but baro faktoris hino biphandlo vacht. Pre Ječná les sas pal školate but the šoha na musaj man te rozginel, či pes buter te zathovel školaha vaj či pes te zachudel pedalprimački pre medicina. Andro biphandlo vacht man akor zathovavas peskrosikhavibneste. Andro Biskuposkero gimnazijum sas but oprethode zoraľipena, so mange lelas but biphandlo vacht the iľas mange but paťaviben andre goďi. Kana bi odoj ačhiľom dži maturitate, zorales hoj bi na sikhľomas pre medicina.

Sas tumen anglal sikhaďipnaste pre uči škola daravipen varesostar?

Andre univerzita geľom zachudno le goďipneha te del medicinakero sikhaďipneste jekhbuter. Daravipen man sas le sikhľaribnestar, savo man užarel. Kana cinďom anglal miro andripen andro elšino beršipen le dadeha trinkotoreskeri anatomijakeri pustik, na sas mange savor jekh. Ole nevipneskero buteripnestar the but sikhľaribnestar man sas baro daravipen, aľe tel elšino beršeste pre uči školate sikhľiľom, sar pes mištes te sikhľol the – musaj pale te durkinel pro kaštoreste – dži akanakes man na sas bareder problemos. Baro ľidžaňipen the zoralo voďi džanen te kerel bare čudi. Paťariben vaš oleste hino the miro dad.

Soske tumen avrikidňan e medicina?

Te sikhľol la medicina sas miro suno čhavoripnestar. Imar školkate vaj ke phuri date man butervar bavinavas pro orvošiste, čitrinavas RTG čitri, operinavas the sasťaravas le phageripena. Oda sas mek sigeder, kana mange perelas goďate, hoj the miro dad hino orvošis. Andre škola varekana na achaľonas, sar šaj o sikhľuvno elšino klasatar denašel khere, aj te dikhel kotor vaš serijaloste Medicopter 117

Varesavo vacht suňaravas pal orvošiskeri buťate pre eroplanoskeri zaarakhipnarďi solgate, aľe peľa mange goďate, hoj vaš miro šunďipen bi pes oda na delas. Aver zadikhibneste sas ačhibena la špitaľatar le dadeskero dikhibneste, oda savoro maj chavas.

Andre Ostravakeri univrzita džal o Centros Pyramida, savo šegitinel le sikhľuvnende le zamukhľipneha. Jekhebuťarenas lenca imar mek anglal primačkende?

Ha, pandž čhona anglal primačkende vičinďom le fakultakeri ľidžavibňate pedal sikhľuvnende le špecifikane kampeľišagenca le phučibneha vaš sprindžaripneste, kaj avľa the referentos andal Centros Pyramida the fakultakeri prodekanka. Pro zgeľipneste lenge avriachaľiľom le mire zamukhľipneha but somas naužardo, hoj aňi jekhvar pes ňiko na phučľa „Hmm, the sar oda keraha?“ vaj „Sar tumen gindinen, hoj avka pharo sikhaďipen tumen sthovena?“

Savore man smiripnarde le lavenca, hoj medicinakero sikhaďipen mire pripadoha na cajchinela ňisavo pharipen the hoj man šaj pre Centrum Pyramida šaj chockana visarav. Me som but paľikerdo vaš adaďivesutno vachtoste, bo kana les kijathovav le vachteha anglal tranda beršende, kana pes pre medicina hlasinelas miro dad the musaj te zaterďol anglal avresave bidžaňibnede, dikhav but baro čalavipen anglal. Pal zgeľipneste pes miro kamľaripen te sikhľol andre ostravakeri orvošiskeri fakulta mek buter zorasaľiľa the te resel pes odoj sas miro angluňipen.

Sar jekhtones tumenge šegitinen Ostravate tel sikhaďipneste? Hin tumen varesave sposoboha adaptisarde sikhavibena the atestati?

But mange šegitinde andro angluno the dujto beršipen, kana man sas anatomija. Andre prosektura amen samas paš jekh preparatoste buter džene, sas odoj bari vika the me le sikhľardoneske dži ňisoste na achaľisaľuvavas . Dikhadones ko vachtoskero pharipneste le sikhľardonens amen dovakerďam le jekh sikhľuvneha učeder beršipnestar, savo pes manca jekh-dujvar kurkeste zdžalas vortanes andre prosektura the smiripnes amen šaj sikhľuvahas pak preparatende. 

Oda but mange šegitinďa the pharo atestatos sthoďom. Dujvar paš atestatoste chasňarďom le prethovibnardones džo cajchiko čhibate – elšines paš prikeribnardo atestatoste, kana paš probaľišagoste ňisar naachaľuvavas le profesoriske the the dujvareste pal kochleariko impantacijate, kana mek na na šunavas. Ča bijo oleste man paš atestente opresaľardo vacht vaš 25 percenti, aľe oda, čačikanes, but na chasňarďom.

So sas pedal tumende tel sikhaďipneste džiakana jekhbareder zvičiňiben?

Tel mira stažate andre traumatologija peľa tele o pacijentos, savo avľa pre kontrola. Thovas man so jekhčineder te thovel dromeste le sestričkende the orvošende. Sig pre mande zvičinďa o traumatologos, aj te avav pašeder ko pacijentoste. Elšines mange gindinďom, hoj mange kamel vareso te sikhavel, aľe kana mange aver džene biphandle o than, achaľiľom, so man užarel. „Mangav tumen, kolegos,“ phenďa o traumatologos the sikhaďa pro pacijentoste. Zachudňom les te dživikaňarel the voďikanes man imatkozinavas, aj te dživikaňarav mištes, aj te man na bičhaven bari ladžaha avri.

Dopeľa oda mištes the pal miro dživikaňibnaste o aparatos hangosaľiľa. Oda sas pedal mande but baro dikhelkeriben, aľe musaj te priznajinel, hoj miro daripen olestar, hoj kana bi na achaľiľomas, vaj kerďomas vareso namištes, sas čačikanes but baro.

Tumen san andro anglalpaluno sikhaďipnaskero beršipen vaš buchľardo orvošipen. Savo zaterďipen zadžidžiľan le sikhľardonendar the jekhesikhľuvnendar?

E medicina imar sikhľuvav buter sar štar berša the the tel ada vachteste man zgeľom le buterutne sikhľardonenca the musaj te phenel, hoj so pes čalavel le zaterďipneha, hon man buteres but lačhe probaľišaga. Jekhbareder hin te na daral pes te phenel le sikhľardoneske vaj ole so probaľinel pal peskero zamukhľipneste the jekhetanes te arakhel o kompromisos.

So pes čalavel le jekhesikhľuvnen, sikra sikrate pen sprindžarenas le mire hendikepoha the sikhľuvenas pen, sar manca te vakerel. Buterutnones man sprindžaras le lavenca, hoj dičhuvav avri „normalnones“ the nane pre mande ňič dikhado, hoj som kašuko. Hin but baro te avel birušakero, vašoda hoj the mamuj oleste, hoj pro elšino dikhiben šaj dičhuvav avri sar sasto manuš, hin man sthode barijeri.

Andre klinikano kotoreskero vacht som grupate, kaj hine ča 15 sikhľuvne, hin maškar amende but pašutno voďipen the šegitinas amenge maškar peste. Amen the jepašaľaras pro dujdžene vaj trindžene. Jekh dujdžene phiren andro ambulanciji, aver andre operaťika khera, trito andro pašľuvno kotor. Sikhavibnaskeri forma mange, ko bachťipen, but lačhes bešel.

Le save vakeribnaskere biachaľibnenca tumen buterutnones sprindžarkeren?

Sar kašuko dženo man le biachaľibnenca sprindžarkerav butvar. Ačhel pes, hoj namište achaľuvav le phučibneste, zachudav te odphenel the dikhav čudno phučibnardoneskero mujalo avridikhiben. Aha, phenav mange, achaľuvav, hoj oda nane oda, vaš soste mandar phučľa.

Aver nalačho ačhiben šaj jel, kana kašuko hino korkoro ko pes na asal paš pherasaste, savo vareko andre partija phenďa. Aj te anglunes predžav ajse ladžangutne ačhibnende, sikhľiľom man but lačhes kerel avri o asaben, ča akor hin but bares te dikhel pre avrende sar džal duma. The te asal pes le pandž sekundakere nasiďaripneha nane mištes.

Tumaro dad hino patologos, tumen gindinenas pal traumatologijate the le kanakero-nakheskero- kirloskero (ORL). Soske?

So džal pal špecijalizacijate, mek man na rozginďom. Načirla sikhľuvavas ORL the dikhľom andre oda odboris. But pes mange zdel the na ča vašoda, hoj som uľipnestar kašuko. Zadikhel oda avka the miri piraňi Anička, savake avrisikhavav savoro, so man dodžanľom the sikhľiľom. Phenďa mange, hoj pes mek na ačhiľa, aj te avav školatar ajso bachtalo, smiripnardo the avka but lake vakeravas, so nevo man dodžanľom. Joj peske gindinel, hoj oda cajchos, kaj man šaj zathovav pro ORL.

But mange oprethovavav le manušen, so hine pašal mande, ľikerkeren man, šegitinen mange the dromaren man. Pro ORL dikhav federipen the andre fonijatrija, kaj bi somas sakoďovesutnones sphandlo le kašuke pacijentenca.

Sikhľiľa tumaro dad, patologos, te vakerkerel pal peskeri buťate the khere maškar tumende?

Ha, butvar amenge vakerkerelas pal peskeri buťate vaj kerelas interesiko kazujistiki (manušengere ačhibena, redakcijakero lav). Kana sar man medicina cirdelas ke peste čhavoripnestar, savoro man interesinelas, but man lestar phučavas the man lestar but sikhľiľom.

Vakeren le dadeha pal oleste, sar pes čalaďa o sikhľariben the sikhľuvnengero zaterďipen, saven hin varesavo zamukhľipen?

Kana mange o dad vakerel pal peskero sikhľaribneste anglal dži tranda beršendar, ča dikhav, sar oda vacht geľa dureder. O dad zachudňa te sikhľol la medicina maj pal revolucijate. Akor sas vareso bidikhadones, aj te o manuš le zamukhľipneha sikhľol pre chocsavi uči škola, na hoj pre medicina. Bari uloha adaj sthovenas o bidžaňibena ko šuňibnaskere zamukhle manušende, so pes mek cirdenas andal komunisťiko vachtestar.

Choc pes o dad sprindžrelas le napriačhade zadikhibnenca, bidžaňibnenca the manušenca, save les kamle te odcirel le sikhľaribnestar, sas les bacht, hoj andre univerzita sas the manuša, save zadikhle leskero buťakeriben the motivacija mamuj leskero zamukhľipneste. Akanutnones, visardones, šaj sikhľon avresave manuša ale zamukhľipneha. Le univerziten hin centri, save davkeren avri o šegitipen the ľikeriben le sikhľuvnenge le špecifikane kampeľipenca.

Šaj bi kašuko orvošis te buťarel andre savore orvošiskere odbora?

Oda but pharo phučiben. Perel oda anglunes pro korkoro kašuko orvošiste vaj orvošakerate. Zathovav man te jel so jekhbareder čačikaňardo the na rado bi ňikas dukhavas, aľe tel miro zadikhibneste o medicinakero sikhľariben nane pedal chockaste. Na džanav mange te presikhavel le kašukes, savo chasňarel cajchiko čhib the na džanel mištes la čechiko čhib. Na gindinav, hoj odaj šajnones te jel ke peste prethovibnardes tel calo but pharo sikhľaribneste.

Priznajinav man, hoj pre elšino medicinakero elšiňibneste sas pedal mande but baro daripen oda buteripen le odborna the avrethemutna laven. Buteres mange ľikerelas, kana sikhľiľom te buťarel lenca. Gindinav mange, no na musaj bi oda te jel čačipen, hoj la medicina sthovena anglunes ola, so len hin probaľišagos la integracijaha, nane len problemos le vakeribneha le šunďibnaskeri socijetaha the thovena te jel korkoreskere.

Andro amerikaňiko serijalis andal špitaľakero pašaľipnestar New Amsterdam sas kašuki orvošiskeri, savi vakerelas ča cajchiko čhibaha, tel calo vacht la sas paš peste peskereskero prethovibnardo. Oda hin bišajutnones, na džanav, či bi ajso čačikaňiben sas šajutno. So pes čalavel le špecijalizenca, perel oda tel vakeribneste the šunďipnaskeri kompenzacijate. O dad džanel normalnones te vakerel, aľe akor, kana sikhľolas medicina, na sas dochudne lačhe kompenzaťika maškaripena. Me, kana man sas mek kanora the na šunava lenca jekhfeder, gindinavas anglunes pal odborende, kaj pes but na vakerel – pal patologijate the radijologijate. Miro suňiben sas te buťarel le pacijentenca, vašoda man rozginďom te sthovel ko sodujserengeri kochleariko implantacija. Džiakana man aľe ľikerav le pindrenca pre phuveste.

Sar oda džal kochleariko implantatos?

Oda neuroproteza, savi džanel kotorutnones te visarel o šunďipen le čhavenge vaj bare manušenge le pharo bišunďipneha tel ačhibneste, kana pes na del te chasňarel kanoskero aparatocis. Kochleariko implantatos hino sthodo le duje kotorendar – andrunestar the avrunestar. Andruno kotor hino tel operacijate thodo tel cipate pal kaneste the andro slimakos leskero elektroďikano sphandľipen, savo thovel avri la funkcija vaš balengere bunkende andal andruno kanorestar.

Avruno kotor, vakerduno procesosris, le mikrofonoha šunel o hangi le pašľipnestar the la cijevkakero šegitipnoneha buchľarel dureder andro andruno implantatos. Ola duj kotora hine sphandle le magnetoha. O elektrodi andro andruno kan paľis buchľaren avri o impulzi, save hine dureder prekal šunďipnaskero nervos ľidžande andro šunďipnaskere centri. Pedal jekhbareder implantaťiko efektos hiňi but bari butvachtuňi rehabilitacija, kana pes o manuš sikhavel te sprindžarkerel hangi the te vakerel.

Dži savo buchľaripen ole implantatoha šunen the sar tumenge pre oda sikhľiľan?

Chasňarav les štar čhona, so hino mek but charno vacht pedal oleste, aj les akorutnones molarav. Imar akanakes šaj phenav, hoj averisaripen maškar kochleariko implatatoste the šunďipnaskero kanoreste hin but baro. Priznajinav mange, hoj kana somas terneder, imar mange sas daskecivar dino avri, aj te džav pre kochleariko implantacija, aľe dojekhvar oda odčhiďomas. Sas man pal oleste bidikhado suňariben. Dži akor, kana mange o šunďipen pes but agorisaľiľa, vareso sikhľiľom pal kochleariko implantatoste, sphandľom man le manušenca, save imar oda peske thode kana sas bare the kidavas o nevipena, probaľišaga, lačhipena the nalačhipena.

Me džanavas, hoj man imar nane so te našavel the oprunes but kamav te kerel medicina, hoj somas šajno but te jažurel. The prekal oleste, hoj amn užarel but ginďarďi rehabilitacija, imar akanakes šaj phenav, hoj šunav the hangi, save angomis šoha na šunďom. Dovakerav man hangones la piraňaha, savi hiňi andro serutno kher. Achaľuvav dži savoreste le sikhľardonendar. Tel savoreste o kochleariko implantati den avri mek buter šajutňipena, ča kampel te avel birušakero the mindig pes te sikhľol lenca te dživel.

Hine daravipena, save kampel te lel goďate? Sar siďarutnones džav anglal džanďipen perdal šunďipnaskero mosaripen?

Daravipena hine mindig. Kampel te ľikerel goďate, hoj oda hino kompenzaťiko šegitipen, savo šaj šegitinel, aľe the na musaj. Jekhbareder daravipen man hin olestar, hoj mange avrune procesori vaš kochleariko implantaten murdarena avri vaj preačhona te džal kana ela vaš jekhčineder vachteste – andre operaťiko kher, kana ľigenava e operacija, andre ambulancija, kana avava le pacijentoha vaj, žaľate, paš dživikaňibneste.

Džaniben the medicina džan sig anglal, arakherkeren pen neve metodi the sasťaripena. The kochlearika implantata hine but baro arakhiben medicinate, butere kašukenge visaľile o šunďipen the džanenas len te zathovel pes andre ačarutňi socijeta. Ko priklados, mire kochleariko implantatoste hin but loke elektrodi, save na mosaren balengere bunki andro kaneskero slimakos. Hin oleste dovodos – kana bi pes jekhe ďiveseste arakhľa but zoralo sasťaripen, savo bi le balengere bunkenge visarelas lengeri funkcija, o chirurgi bi šaj kidne avri o elektrodi bi oleste, aj bi te pal lende ačhonas mosarde bunki.

Andro jekh vakeriben tumen leperenas, hoj kašukengeri komunita na ľikerel kochleariko implantatos. Soske oda avka hin?

Na san elšiňi aňi agorutňi, ko pes pre oda phučel. Na achaľuvav oleste aňi me korkoro. Elšines oda zachudňom te dikhel mek andre bazutňi škola. Miri kamaratka, savi sas andal šunďipneste but figinďi the šunelas šegitindones le kanorenca, našaďa o šunďipen the geľa pre kochleariko implantacijate. Našťi paťavas oleste, keci nalačhipena reselas, keci kašuke amala na kamenas laha te jel sphandle.

Kašuke mištes džanen, hoj kochlearika implantata hine pedal manušeste baro angluno šagos the den leske šajutňipen te džal anglal lumate. Oda pedal kašuko niposte prekal butervachtuno kotor cajchinel ča jekh – našavena peskere dženes. Sanas the hine dži nasvaľipnones zorasaľarde, hoj o manuš le implantatoha zachudela te telethovel lengeri komunita, lengero cajchipnaskeri čhib the anglalthovela šunďibnaskeri socijeta.

Ľikerav goďate, hoj vachtoste, kana na somas peskere beršengero, pes avridiňa but baro lumakero čalaviben mamuj kochleariko implantatende. Kašuke manuša calolumakeres irinkerenas la peticija. But phureder kašuke džene man tradenas, aj the me la lekhavav, the la buchľarav dureder. Vakerenas mange, hoj kana la na lekhavava, akor ľikerav la robotizacija le kašuken the diľiňasarde chirurgikane zumavipena pre čhavende, aľe bachťikanones man tel lekhavibneste zaačhaďa miro beršipen. Kana bi oda lekhaďomas, visardones bi mange oda but zorales vičinďomas.

Nane kampľimen le dojekh kašukes te šunel?

Talam, hoj na.

Pedal daden le dajenca, anglunes le kašuken, saven nane probaľipen le šunďipnaskero mosaripneha, šaj jel uľipen le kašuko čhaves but pharo. Hin tumen pedal lende varesavo bičhaviben vaj šegitipen, sar te zaterďol ko šunďipnaskero mosaripen peskere čhaveste?

Pro elšino thaneste hin but bares te lel ke peste čhavorikano bifederipen sar ajso. Gindinav, hoj le dadeske la daha bi but šegitinelas te goďisaľol, hoj šunďipnaskero zamukhľipen hino jekh olendar, save pen den but mištes te jekhetaňarel, varekana dži akor, hoj pre čhaveste oda na musaj te jel dičhol. Aver but baro uštaripen hin te sthovel le čhaveske pal vakeribneste le fonijatroha, savo zadikhela bararipen vaš šunďipnaskero našaviben, so jekhsigeder kompenzaťiko šegitipena – šunďipnaskere aparati vaj kachleariko implantatos.

Peskero elšino šunďipnaskero aparatos zachudňom te hordinel kana man sas eňa čhona the varesave čhave les hordinen mek sigeder. Bizo, kampel te lel goďate jekhetanes, hoj o čhavo šaj pestar šunďipnaskero aparatos odčhivkerel the davkerela les tele. Akor hin but bares le čhaveste zorales te zaterďol the te priphandel šunďipnaskero aparatos ko šero ko priklados les dikhleha pro šero. Dojekh hangoskero čalaviben hino but baro pedal bararipneste vaš šunďipnaskero centroste.

Aver but bari sikra tel čhavoreskero bararipneste hino siďarutno čalaviben vaš vakeribneste, savo peske andal dadeskeri the dakeri seratar mangel but baro baraipen. O vakeriben hino šajutno te čerinel le cajchakeri čhibaha, kana pes oda del, aľe kampel te ľikerel goďate, hoj vakeribnardo centros barol jekhdureder dži šov čhavoreskere beršende. Hin but bares le čhavoreha so jekhbuteder te vakerel the na našavel o vacht. Žaľate, prindžarav le daden le dajenca, save but ginďardones pen marenas oleha, či le čhaveske šaj te del kompenzaťiko šegitipena vaj les elšines te sikhavel cajchiko čhib vaj hangoskero vakeriben, the agoreste pregele kritikano vachtoskero koter, kana sas kampeľišagutno, aj te čhavo sikhľol te šunel the te vakerel.

Le čhaves paľis hin džidživipnaskere peribena, na achaľol le hangoskero vakeribneste vaj na džanel te vakerel. But bi lenge kamavas, aj te dad la daha na keren le kašuken čhavendar čoren the na rodkeravas ča o sposobi, sar lenge savoro te lokisaľol. Amen sam cikňiben, aľe sar korkore dženen amen hin bare aštipena pes te zathovel bijo bareder barijerende andre šunďipnaskeri socijeta. Savoro figinel le lačhes prikerdo bajašňipnestar the avriľikeribnestar.

Bijo sikhľaribneste the stažende buchľaren the nevipena pal šunďipnaskere mosaripnende. Zdel pes, hoj tumen san bares buťikano manuš. So tumen interesinel jekhbuter?

Jekhbuter man interesinel, kana hin chocsavo čalavibneste mandaipen. Varekana oda hine pacijentengere asabena, orvošengere ašaribena the varekana šunďipnardonen merkišagos, saven sprindžarkerav le šunďipneskero zamukhľipneha. Le savorestar bi mange mangavas, aj te jel mandar lačho priklados avka sar andre medicina, the andro peskeripno dživipen. Paťav, hoj bi kana mange sar e špecijalizacija kidňomas ORL, šaj bi sphandľomas medicina la osvetaha, so zadikhav sar jekh le bare chasnendar.

Našli ste v článku chybu? Napíšte nám na [email protected].